Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayladığı ve AB direktifleri ile Türk hukuku arasındaki uyumun sağlanması amacını taşıyan Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun birçok yeniliği de beraberinde getiriyor.
İnternet aracılığıyla gerçekleşen ekonomi, diğer bir tabirle internet ekonomisi 2000’li yılların başından bu yana önemli bir büyüme sergiliyor. İnternet, öncelikli olarak perakende, finans, seyahat, eğitim, eğlence ve ulaştırma sektörlerinde internet tabanlı yeni iş modellerinin ortaya çıkmasını sağladı. Pek çok sektördeki ekonomik büyümeyi ve dönüşümü önemli ölçüde etkiler hale geldi. Örneğin, internetin İngiltere ekonomisine katkısı 2012 yılında GSYH’nin yüzde 8,3’ü seviyesinde gerçekleşti. 2016 yılında G-20 ülkelerindeki internet ekonomisinin, 2010 yılı seviyesinin yaklaşık iki katına çıkarak, 4,2 trilyon dolara ulaşacağı öngörülüyor. Küresel çapta internet ekonomisine geçiş hızlı biçimde devam ederken, özellikle gelişmiş ülkelerde, internet ekonomisini ilgilendiren pek çok alanda önemli politika ve eylemler hayata geçiriliyor.
İnternet, İstihdamı Daha Nitelikli Hale Getiriyor
Girişimcilik, günümüz ekonomilerinde nitelikli büyüme ve istihdam açısından giderek daha önemli bir konu haline geldi. Bu kapsamda, tüm dünyada girişimciliğin desteklenmesi ve geliştirilmesi, özellikle ekonomik büyümenin sağlanmasında ve yeni istihdam oluşturmada temel önceliklerden biri olarak ele alınıyor. Girişimcilik, yenilik yapma kapasitesinin görece yüksek olduğu ve yeni iş kurma maliyetinin düşük olduğu sektörlerde yoğunlaşıyor. Bu durumda, genelde bilişim sektörü, özelde ise internet, hem yeni iş alanlarının ortaya çıkması hem de istihdamın daha nitelikli hale gelmesi bakımından önemli fırsatlar sunuyor.
2000-2011 yıllarını kapsayan dönemde, internet şirketlerinin gelirleri yıllık ortalama yüzde 31, istihdam ettikleri kişi sayısı ise yıllık ortalama yüzde 15 artış gösterdi
İnternet şirketlerini geleneksel şirketlerden ayıran üç temel unsur; geniş pazarlara erişim, düşük sermaye gereksinimi ve düşük işletme giderleri olarak karşımıza çıkıyor. Yapılan araştırmalar, bilişim şirketleri arasında da internet şirketlerinin pek çok açıdan farklılaştığını ve öne çıktığını gösteriyor. 2000-2011 yıllarını kapsayan dönemde, internet şirketlerinin gelirleri yıllık ortalama yüzde 31, istihdam ettikleri kişi sayısı ise yıllık ortalama yüzde 15 artış gösterdi. Söz konusu sayılar, bilişim alanındaki diğer sektörlerle kıyaslandığında, oldukça yüksek. Öte yandan, küresel çapta faaliyet gösteren işletmeler incelendiğinde, 2011 yılında çalışan başına üretilen gelir, bir internet şirketi için 925 bin, bir yazılım şirketi için ise 460 bin dolar seviyesinde bulunuyor. Büyüme ve olgunlaşma aşamasındaki başarılı internet girişimleri kolay şekilde girişim sermayesi edinebiliyor ve ciddi ölçüde yabancı yatırım çekebiliyor.
İnternet Girişimciliği Dünyada Hızla Artıyor
Kuluçka ve hızlandırıcı merkezler, internet şirketlerinin başlangıç aşamasındaki gelişimini sağlayan, dünya genelindeki en etkili yapılar. Bu merkezlerin ana amacı, başarı vaat eden fikirlere sahip girişimciler ile yatırımcıları bir araya getirmek ve girişimlerin başlangıç finansmanına erişimini sağlamak. İnternet girişimlerinin yatırım bulması ve ticarileşmesi sürecinde kuluçka ve hızlandırıcı merkezler; mekân, donanım, eğitim, yönlendirme ve danışmanlık gibi konularda önemli destek sunuyor. ABD’de internet ekosisteminin önemli bir ayağını oluşturan hızlandırıcı merkezler, özellikle internet ve mobil teknolojiler konusunda yoğunlaşmış durumda. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, bir kuluçka veya hızlandırıcı merkezden başarıyla mezun olmuş bir girişimin uzun dönemde hayatta kalma oranı yüzde 87 iken, sıradan bir girişim için bu oran yüzde 44.
e-perakende pazarının toplam perakende pazarı içindeki payı giderek artarken, Güney Kore gibi ülkelerde bu oran yüzde 20 seviyesine yaklaşmış durumda
Ürün ve hizmet ticaretinin internet ortamında gerçekleşmesi olarak tanımlanan e-ticaret, fiyat avantajı, çeşitlilik ve kolaylık açısından ortaya koyduğu değer önerisi ile geleneksel ticaretten ayrılıyor. e-ticaretin küresel hacmi, 2009-2012 döneminde yıllık ortalama yüzde 16’lık bir büyüme sergileyerek, 2012 yılında 1,5 trilyon dolar seviyesine ulaştı. İşletmeden tüketiciye e-ticaret, küresel hacmin yaklaşık üçte ikisini oluşturuyor. Bu ticaret türünde seyahat ve taşımacılık, sayısal ürünler, giyim ve aksesuar, bilgisayar ve tüketici elektroniği gibi sektörler ön plana çıkıyor. e-perakende pazarının toplam perakende pazarı içindeki payı giderek artarken, Güney Kore gibi ülkelerde bu oran yüzde 20 seviyesine yaklaşmış durumda. Öte yandan, e-ticaret şirketlerinin geleneksel perakende şirketlerine kıyasla, daha geniş kitlelere ulaştığı ve daha hızlı büyüdüğü görülüyor. ABD’nin önde gelen bir e-ticaret şirketi, 2006-2011 döneminde yıllık yüzde 35 büyürken, bu oran geleneksel perakendeciler için yüzde 6 seviyesinde gerçekleşebildi.
KOBİ’lerin e-ticaret ortamına geçişi, hem internet ekonomisinin büyümesi hem de iş süreçlerin sayısal ortama taşınması suretiyle şirketlerin kurumsallaşması ve etkin şekilde vergilendirilmesi açısından önemli ekonomik fırsatlar barındırıyor. Çin, Güney Kore, İngiltere, İspanya ve diğer pek çok ülkede KOBİ’lerin internet ve e-ticaret yetkinliklerini artırmaya yönelik altyapı, güvenlik, teknik eğitim gibi konularda kapsamlı destekler veriliyor. İnternet pazaryerleri, KOBİ’lerin e-ticaret yapması açısından kolaylaştırıcı bir çözüm olarak ortaya çıkıyor. Çin’de elektronik perakendeciliğin gelişimi KOBİ’lerin büyümesine önemli katkılar sunarken, e-perakende satışlarının yüzde 90’ı pazaryerleri üzerinden gerçekleşiyor.
Ülkelerde e-ticaretin gelişimine destek olmak için e-ticaret ile ilgili çeşitli kanunlar ve düzenlemeler yapılıyor ve e-ticaret faaliyetlerini düzenleyici ve denetleyici kurumlar belirleniyor. Örneğin, ABD’de internette tüketici bilgilerinin gizliliğinin ve genel tüketici haklarının korunması, güvenli ödemenin sağlanması, internette reklama yönelik faaliyetler ve e-posta gönderiminin düzenlenmesi, sözleşmelerde elektronik imza kullanımı ve kayıtlar ile vergilendirme konuları düzenlenmiş durumda. Birçok ülkede tüketici güveninin artırılması öncelikle ele alınırken; e-ticaret sitelerinin güvenliği ve mevzuata uygunluğu denetleniyor ve belgelendiriliyor. Girişim sermayesi, hisse senedi opsiyonları, hak ediş, vergilendirme ve benzeri alanlardaki düzenlemeler internet ekosisteminin gelişimi açısından oldukça önemli.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan e-Ticaret Kanunu’na Onay
Türk hukukunda da doğrudan bilgi toplumu hizmetlerini konu alan, farklı tarihlerde değişik kanuni düzenlemeler yapıldı. Bunlara, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu örnek olarak gösterilebilir. Değişik tarihlerde farklı kanunlar içinde bilgi toplumu hizmetlerine yönelik hükümleri de içeren düzenlemeler yapıldı.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine katılım müzakerelerinin devam ettiği süreçte, Avrupa Birliği tarafından çıkarılmış olmakla birlikte henüz Türk mevzuatına aktarılmayan ve Türk hukukunda da karşılığının bulunmadığı bazı direktif hükümleri bulunuyor. Bu direktiflerden biri de Bilgi Toplumu Hizmetlerinin, Özellikle Elektronik Ticaretin Ortak Pazardaki Bazı Yönleri Hakkında Direktif. Geride bıraktığımız ay söz konusu Direktif ile Türk hukuku arasındaki uyumun sağlanması amacıyla TBMM’den Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çıktı.
Hizmet sağlayıcıları, elektronik iletişim araçlarıyla sözleşmenin yapılmasından önce, alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgileri sunacak
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayladığı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a göre, kimden geldiği belli olmayan mesaj ve ileti gönderenlere 1000 lira ila 10 bin lira arasında değişen idari para cezaları verilecek. Kanuna göre, hizmet sağlayıcıları, elektronik iletişim araçlarıyla sözleşmenin yapılmasından önce, alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgileri sunacak.
Hizmet sağlayıcı, varsa mensubu olduğu meslek odası ile meslekle ilgili davranış kurallarını ve bunlara elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceğini belirtecek. Alıcının, siparişini elektronik iletişim araçlarıyla vermesi halinde; hizmet sağlayıcı, siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, ödenecek toplam bedel de dahil, sözleşmenin şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesini sağlayacak. Hizmet sağlayıcı, alıcının siparişini aldığını elektronik iletişim araçlarıyla teyit edecek.
Onaya Uygun Olması Gerekecek
Ticari iletişimin ve bu iletişimin adına yapıldığı gerçek ya da tüzel kişinin açıkça belirlenebilir olmasını sağlayan bilgiler sunulacak. İndirim ve hediye gibi promosyonlar ile promosyon amaçlı yarışma veya oyunların nitelikleri açıkça belirtilecek, bunlara katılımın ve bunlardan faydalanmanın şartlarına kolayca ulaşılabilecek, açık ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde anlaşılır olacak.
Ticari elektronik iletiler, alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebilecek. Bu onay, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla alınabilecek. Alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi halinde, mal ve hizmetlere ilişkin değişiklik ile ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmayacak. Esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticari elektronik iletiler gönderilebilecek.
Ticari elektronik iletinin içeriğinin, alıcıdan alınan onaya uygun olması gerekecek. İletide, göndericinin tanınmasını sağlayan bilgiler ile telefon, faks, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi yer alacak. İletide, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması halinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilecek.
Ret Talebi
Alıcılar diledikleri zaman, hiçbir gerekçe belirtmeksizin ticari elektronik iletileri almayı reddedebilecek. Hizmet sağlayıcı, ret bildiriminin elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlayacak ve gönderdiği iletide buna ilişkin gerekli bilgileri sunacak. Ret talebin ulaşmasının ardından hizmet sağlayıcı, 3 iş günü içinde alıcıya elektronik ileti göndermeyi durduracak.
Kanundaki yükümlülükleri yerine getirmeyen ya da şartları uygulamayanlar hakkında, 1000 ila 15 bin lira arasında değişen idari para cezaları uygulanacak
Aracı hizmet sağlayıcılar, mesajların içeriğini kontrol etmek ve hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü olmayacak. Hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcı, elde ettiği kişisel verilerin saklanmasından ve güvenliğinden sorumlu olacak. Kişisel verileri, ilgili kişinin onayı olmaksızın üçüncü kişilere iletemeyecek ve başka amaçlarla kullanamayacak.
Kanundaki yükümlülükleri yerine getirmeyen ya da şartları uygulamayanlar hakkında, 1000 ila 15 bin lira arasında değişen idari para cezaları uygulanacak. Ticari elektronik iletilerin bir defada birden fazla kimseye, onayları alınmadan gönderilmesi halinde para cezası 10 katına kadar arttırılacak.
Abone ve kullanıcılarla, önceden izinleri alınmaksızın otomatik arama makineleri, fakslar, elektronik posta, kısa mesaj gibi elektronik haberleşme vasıtalarının kullanılması suretiyle doğrudan pazarlama, siyasi propaganda veya cinsel içerik iletimi gibi maksatlarla istek dışı haberleşme yapılamayacak. Kimden geldiği belli olmayan mesaj ve ileti gönderenlere 1000 lira ila 10 bin lira arasında değişen idari para cezaları verilecek.
Para Cezası
Alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde tanıtıcı bilgileri sunmayan ve siparişin onaylanması aşamasında ödenecek toplam bedel de dahil, sözleşme şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesini sağlamayan hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılara 1000 liradan 5 bin liraya kadar idari para cezası verilecek. Elektronik iletileri alıcılara onayları alınmadan gönderen ile gönderdiği elektronik iletinin içeriği alıcıdan alınan onaya aykırı olan hizmet sağlayıcıya da aynı ceza uygulanacak.
İletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması halinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere yer vermeyen hizmet sağlayıcılar da cezaya çarptırılacak
Alıcının siparişini aldığını elektronik iletişim araçlarıyla teyit etmeyen ve alıcıya, sipariş verilmeden önce veri giriş hatalarını belirleyebilmesi ve düzeltebilmesi için uygun, etkili teknik araçları sunmayan hizmet sağlayıcıya 1000 lira ila 10 bin lira arasında idari para cezası verilecek. İletide, göndericinin tanınmasını sağlayan bilgiler ile telefon, faks, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresine yer vermeyen, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması halinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere yer vermeyen hizmet sağlayıcılar da aynı cezaya çarptırılacak.
İndirim ve hediye gibi promosyon amaçlı yarışma veya oyunların niteliklerini açıkça belirtmeyen, ret bildiriminin elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlamayan, gönderdiği iletide buna ilişkin gerekli bilgileri sunmayan ile talebin alıcıya ulaşmasının ardından 3 iş günü içinde elektronik ileti göndermeyi durdurmayan hizmet sağlayıcıya 2 bin lira ila 15 bin lira arasında idari para cezası verilecek.
İstek Dışı Haberleşme Yapılamayacak
Bakanlıkça görevlendirilen denetim elemanlarına istenilen bilgi, belge ve defter ile elektronik kayıtları vermeyenlere de 2 bin liradan 5 bin liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Ticari elektronik iletileri, alıcılara önceden onaylarını almadan birden fazla gönderen hizmet sağlayıcılara ise 10 bin liradan 50 bin liraya kadar idari para cezaları verilecek.
İşletmeciler; kendi sundukları hizmetlere ilişkin olarak abone ve kullanıcılarla, önceden izinleri alınmaksızın otomatik arama makineleri, fakslar, elektronik posta, kısa mesaj gibi elektronik haberleşme vasıtalarının kullanılması suretiyle doğrudan pazarlama veya cinsel içerik iletimi gibi maksatlarla istek dışı haberleşme yapamayacak. İşletmeler, siyasi propaganda faaliyetinde de bulunamayacak.
